Danas je Međunarodni Dan demokratije…
“Građani se u demokratskoj zajednici ne potčinjavaju pravu samo faktički, zato što država prijeti sankcijama; oni pravo mogu načelno prihvatiti kao “ispravno” jer je demokratski donešeno. Ovaj način demokratskog pravnog uobličavanja političke vladavine predstavlja civiliziranje vlasti, budući da se izvršna vlast koju je narod izabrao, premda raspolaže sredstvima prinude smještenim u kasarne, mora pridržavati ustava i zakona. Ovo “mora” ne izražava faktičku zapovijest o prisilnom ponašanju, nego normativno trebanje naučeno u političkoj kulturi.
Jürgen Habermas
Međunarodni Dan demokratije, koji je proglasila Generalna skupština Ujedinjenih nacija na inicijativu Interparlamentarne unije obilježava se danas širom svijeta.
Generalna skupština UN je 2007. godine donijela odluku o proglašenju 15. septembra za Međunarodni dan demokratije, pozivajući sve članice, vladine i nevladine organizacije da ubuduće taj dan obilježavaju kao dan borbe za ostvarenje demokratskih ideala.
Prvi put u istoriji Dan demokratije je obilježen 2008. godine, kada je u sjedištu UN održana ceremonija na kojoj su govorili tadašnji generalni sekretar Ban Ki Mun, predstavnik Katara, zemlje koja je bila glavni predlagač rezolucije o proglašenju Međunarodnog dana demokratije.
Rezolucija o proglašenju Međunarodnog dana demokratije usvojena je konsenzusom u Generalnoj skupštini ove svjetske organizacije, a tada je potvrđen stav da je “demokratija univerzalna vrijednost, zasnovana na slobodnoj volji naroda da odrede svoj politički, ekonomski, kulturni i društveni sistem i u potpunosti učestvuju u svim aspektima života”.
“Demokratija ima zajednička obilježja u svim dijelovima svijeta, ali ni jedna zemlja ili region ne polaže isključivo pravo na nju”, navedeno je u rezoluciji UN.
Demokratija se prvi put pojavila u staroj Grčkoj u četvrtom vijeku prije nove ere, a taj pojam je izveden od grčkih riječi demos (narod) i kratos (vlast).
Demokratija je politička orijentacija koja favorizuje vladu naroda odnosno izabranih predstavnika i predstavlja politički sistem baziran na pravu građana da biraju svoje predstavnike, što je i osnovni i suštinski koncept demokratije.
Postoje dve vrste demokratija – direktna, u kojoj u procesu donošenja odluka učestvuju svi građani i predstavnička, koja je danas zastupljena u najvećem broju zemalja, a u kojoj građani na izborima biraju svoje predstavnike u parlamentu i daju im autoritet da donose odluke u njihovo ime.
Demokratija se u Evropi razvila najprije u grčkim gradovima-državama kao direktna i neposredna demokratija. Moderna demokratija izrasla je najprije iz kalvinističkih ubjeđenja 17. vijeka, posebno u Škotskoj, Engleskoj i Holandiji, gdje se opština pojavila kao nosilac religioznog i političkog života.
Demokratija je, u međuvremenu, postala prilično neodređena kao ideal, jer se često koristi kao opšti izraz za bilo koji aspekt političkog sistema, ili društva, koji se želi prikazati kao dobar.
Nije preterjano reći da je demokratija postala svojevrsna religija – savremena svjetovna religija. Možemo je nazvati savremenom vjerom svijeta. Sve države, izuzev njih jedanaest – Mjanmar, Svazilend, Vatikan i neke arapske zemlje, tvrde za sebe da su demokratije, makar samo po imenu.
Nedorečenosti u shvatanju i tumačenju demokratije nastaju zbog razlike između same ideje i oblika koji demokratija poprima kada se institucionalizuje, odnosno realno primeni kao koncept društvenog uređenja. Problemi shvatanja demokratije leže i u različitim nivoima na koji individue, pojedinci shvataju, doživljavaju svoja individualna prava odnosno da li su, i na koji način, upoznati sa svojim pravima.
Da bi se neki sistem mogao zvati demokratskim, u nekoj državi, svaki građanin mora imati ista prava i slobode (sve dok tuđa prava i slobode ne prekrši). Prava i slobode politička nauka razvrstava u 4 generacije: građanska, politička, ekonomska i socijalna te prava vezana za životnu sredinu.
U današnjem svijetu mnogo je priče o demokratiji, ali postavlja se pitanje koliko ima same demokratije u svojoj pravoj suštini…
“Narod koji nikad ne bi zloupotrebljavao vladu ne bi zloupotrijebio ni nezavisnost; narod koji bi uvijek dobro vladao ne bi imao potrebe da se njime vlada. / Ako se izraz shvati u najstrožijem smislu, nikad nije bilo prave demokratije, niti će je ikada biti. Protivno je prirodnom poretku da veliki broj ljudi vlada, a malim brojem da se vlada. Ne može se zamisliti da narod ostane neporestano okupljen kako bi se bavio javnim poslovima, i lako se može vidjeti da narod ne bi mogao u tu svrhu ustanoviti odbore a da se ne promjeni oblik uprave.”
Žan Žak Ruso, Društveni ugovor
Piše: Maja Isović Dobrijević
Buka
