21. decembar (prosinac) (21.12.) je 355. dan godine po gregorijanskom kalendaru (356. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 10 dana.
Događaji
1124 – Lamberto Scannabecchi postaje papa pod imenom Honorius II.
1898 – Marie Curie i Pierre Curie pronalaze radium.
1913 – U nedjeljnom izdanju New York Worlda pojavila se prva križaljka
1937 – U Los Angelesu održana premijera filma Walta Disneya “Snjeguljica i sedam patuljaka”, prvog cjelovečernjeg crtanog filma u filmskoj historiji.
1941 – U mjestu Rudo u Bosni i Hercegovini osnovana Prva proleterska brigada kao prva “redovna” jedinica partizanske vojske. Do 1948. se taj dan slavio kao Dan Armije.
1958 – General Charles de Gaulle izabran za predsjednika Francuske
1968 – Lansirana letjelica Apollo 8
1988 – Libijski teroristi srušili avion iznad Lockerbie, u Škotskoj, poginulo 270 osoba
2007 – 9 novih zemalja implementiralo Schengenski sporazum za kopnene granice. To su Češka republika, Estonija, Mađarska, Latvija, Litvanija, Malta, Poljska, Slovačka i Slovenija.
Rođeni
1118 – Thomas Becket, biskop Canterburya
1804 – Benjamin Disraeli, britanski političar i pisac
1815 – Thomas Couture, francuski umjetnik
1853 – Isolde Kurz, njemačka književnica
1878 – Jan Lukasiewicz, filozof i matematičar
1879 – Josif Visarionovič Džugašvili Staljin (Gori, Gruzija, 21. decembar 1879. – Moskva, 5. mart 1953.), sovjetski političar i državnik.
Gruzijski revolucionarni markist, i kasnije doživotni diktator SSSR-a (1928. – 1953.). Rođen je 18. decembra 1879. godine u mjestu Gorikao sin postolara i bivšeg kmeta. Bio je i student teologije u pravoslavnom sjemeništu u Tifilisu iz kojeg je izopćen 1899. godine jer se godinu dana ranije (1898.) pridružio ilegalnoj Ruskoj socijaldemokratskoj radničkoj stranci.
Karijeru revolucionara započeo je kao propagandist među željezničarskim radnicima u Tbilisiju. Policija ga je 1902. godine uhapsila u Batumiju da bi proveo više od godine dana u zatvoru, nakon čega je protjeran u Sibir odakle je pobjegao 1904. godine. Između 1902. i 1913. godine Staljin hapšen osam i protjerivan sedam puta, a ukupno šest puta je uspjevao pobjeći. Njegov zadnji izgon desio se 1913. godine i trajao je sve do 1917. godine. Po povratku iz Sibira 1904. godine Staljin se vjenčao. Njegova prva supruga Jekaterina Svanidze umrla je 1910. godine. Druga supruga Nadežda Alilujeva, s kojom se oženio 1919. godine počinila je samoubistvo 1932. godine. U zadnjim godinama carske Rusije od 1905. do 1917. Staljin je bio više sljedbenik nego vođa. Uvijek je podržavao bolješvičku frakciju unutar stranke, ali njegov je doprinos bio više praktični nego teoretski. Godine 1907. pomogao je u organizaciji prepada banke u Tbilisiju kako bi izvlastili fondove. Vođa boljševika Lenjin u to vrijeme kooptirao ga je u boljševički Centralni komitet. Naredne godine na kratko je bio urednik partijskog lista Pravda, a na Lenjinov poticaj napisao je svoje prvo veliko djelo: Marksizam i nacionalno pitanje. Nakon ruske revolucije u februaru 1917. godine Staljin se vratio u Petrograd (sada: Sankt Petersburg), gdje je nastavio uređivati partijski list. Zajedno s Levom Kamenevim Staljin je dominirao pri donošenju partijskih odluka, sve do Lenjinovog dolaska u aprilu. Politiku saradnje s privremenom vladom koju su njih dvojica vodili Lenjin je odbacio.
Iako bez osobite uloge u pripremi Oktobarske revolucije ušao je u sovjetsku vladu kao komesar za neruske narodnosti te postao član Politbiroa Komunističke partije 1917. godine. Zajedno sa Jakovom Sverdlovim i Lavom Trockim pomogao je Lenjinu riješiti sva goruća pitanja u teškim vremenima građanskog rata. Staljin je u građanskome ratu učestvovao i kao zapovjednik. Godine 1922. postao je generalni sekretar Komunističke partije. Nakon Lenjinove smrti Staljin je sa Zinovjevim i Kamenevim vodio zemlju. S tim privremenim saveznicima Staljin je napao Trockog, kandidata sa najviše šansi da nasljedi Lenjina. Kada je uklonio Trockoga Staljin je promijenio smjer udružujući se s Nikolajem Buharinom i Aleksejem Rikovim protiv Zinovjeva i Kameneva. Do svoga 50-og rođendana 1929. godine Staljin je učvrstio svoj položaj na mjestu Lenjinovog nasljednika. Godine 1928. pokrenuo je kampanju nasilne kolektivizacije agrikulturnih dobara što je imalo kobne posljedice na razvoj sela. Sredinom 1930-ih Staljin je pokrenuo opsežnu kampanju političkog terora. U montiranom suđenju Staljinovi bivši rivali unutar stranke (Zinovjev, Kamenev, Tomski, Rikov, Buharin), vlade, vojske (Tuhačevski, Bliher i dr.) i inteligencije u kojima su milioni tzv. neprijatelja naroda utamničeni su, izgnani ili ubijeni. Svi oni priznali su svoje navodne zločine protiv države. Sve to imalo je katastrofalne posljedice na državu, a najvidljive je bilo u vojsci jer su čistke izvršene među visokim vojnim dužnosnicima imale katastrofalne posljedice na spremnost Crvene armije na početku njemačkog napada na Sovjetski Savez. Zbog svega toga strah od tajne policije, KGB-a, postao je temeljni dio sistema vladavine.
Nakon besplodnih pregovora o vojno-političkom savezu sa Zapadnim silama sklopio je 1938. sporazum s nacističkom Njemačkom. Nakon njemačkog napada na Sovjetski Savez (1941.), o kojoj je bio više puta obaviješten ali je više vjerovao Hitleru nego vlastitim obavještajcima i njemačkim vojnim prebjezima, Staljin kao ratni vođa uzima titulu generalisimusa. U vrijeme i nakon 2. svjetskog rata učestvovao je na konferencijama u Teheranu, Jalti i Potsdamu, a koje su rezultirate time da zemlje Istočne i Srednje Evrope potpadnu pod sovjetsku vlast. Zbog nastojanja da svojoj politici podredi nove socijalističke zemlje i njihove komunističke stranke te time nametne svoju volju cijelom komunističkom pokretu izazvao je 1948. godine sukob s jugoslavenskim komunistima sa Titom na čelu. To je prouzročilo udaljavanje Jugoslavije od komunističkog bloka i približavanje Zapadu. Posljednje godine svoje vladavine u januaru 1953. godine naredio je hapšenja mnogim moskovskih doktora, uglavnom Židova, optužujući ih za medicinska ubistva. Činilo se kako se sprema repriza Velikog terora iz sredine 1930-ih ali je Staljinova iznenadna smrt 5. marta spriječila još jedno krvoproliće. Tri godine nakon njegove smrti na 20. partijskom kongresu posmrtno ga je Hruščov optužio za zločine protiv Partije i izgradnje kulta ličnosti.
1892 – Walter Hagen, američki sportista
1912 – Brita Appelgren, švedska glumica
1914 – Gunnar Lundén-Welden, švedski kompozitor
1914 – Ivan Generalić, hrvatski slikar
1917 – Heinrich Böll (Köln, 21. prosinca 1917. – Kreuzau, 16. srpnja 1985.), njemački književnik.
Bio je vojnik u Drugomu svjetskom ratu, a bio je i zarobljen. Nakon toga studirao je germanistiku te putovao po Irskoj i Sovjetskom Savezu. Godine 1947. priključio se “Grupi 47”. Bio je predsjednik njemačkog PEN-a, a od 1971. godine i cjelokupnog udruženja PEN. Godine 1972. dobio je Nobelovu nagradu za književnost.
Djelovao je kao romanopisac, esejist, dramatičar, a u djelima je kritičar njemačke stvarnosti i moralist s pozicija kršćanskog socijalizma. Prikazuje Njemačku između svjetova: između ruševina i tereta Trećeg Reicha i nove dinamične i kompleksne zbilje boreći se za istinske humanističke vrijednosti (ljubav, slobodu, solidarnost). Sedamdesetih godina primjetan je njegov socijalni i politički angažman, posebno u obrani demokratskih principa u proturatnim i ekološkim pokretima.
Neka djela mu je na hrvatski preveo Jozo Mršić.
1918 – Kurt Waldheim, austrijski političar, predsjednik Austrije 1986–1992, generalni sekretar FNa 1972-1981
1919 – Ove Sprogøe, danski glumac
1921 – Britta Holmberg, švedska glumica
1926 – Erik Bergman, švedski kompozitor i tekstopisac
1930 – Kalevi Sorsa, finski političar
1935 – John G. Avildsen, američki režiser i producent
1937 – Jane Fonda, američka glumica
1940 – Frank Zappa, američki kompozitor, muzičar i pjevač
1941 – Ingrid Dahlberg, švedski režiser i producent
1942 – Hu Jintao, predsjednik Kine 2003-
1943 – Lena Bergman, švedska glumica
1943 – Jack Nance, američki glumac
1946 – Carl Wilson, američki muzičar, član The Beach Boysa
1947 – Paco de Lucia, španski gitarista
1948 – Samuel L. Jackson, američki glumac
1948 – Anneli Martini, švedska glumica
1954 – Chris Evert, američki teniser
1963 – Govinda, indijski glumac i političar
1969 – Julie Delpy, francuska glumica
1970 – Stefan Löfgren, švedski rukometaš
Umrli
1295 – Margareta od Provanse, francuska kraljica
1375 – Giovanni Boccaccio (Đovani Bokačo), (rođen 1313, umro 21. decembra 1375), italijanski pisac i pjesnik. Jedan od najznačajnijih predstavnika humanizma i renesanse. Humanist, te tvorac renesanse novelistike. Također je prijatelj svog savremenika Petrarke. Autor je mnogih djela, među kojim je svakako najpoznatije Dekameron; zbornik od 100 novela. Boccaccio je uživao veliki ugled i bio je cijenjen kod svojih sugrađana te mu je komuna povjeravala različita putovanja u svojstvu poklisara u Ravenu, Rim, Avignon i drugdje.
1549 – Margareta Angulemska, navarska kraljica i francuski poeta
1807 – John Newton, britanski moreplovac i pisac
1907 – Klara Hitler, majka Adolfa Hitlera
1935 – Kurt Tucholsky, njemački novinar i satiričar
1937 – Frank Kellogg, američki ministar vanjskih poslova 1925-1929, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1929
1940 – F. Scott Fitzgerald, američki pisac
1945 – George S. Patton, američki general
1968 – Vittorio Pozzo, italijanski nogometni trener
1976 – Karin Ekelund, švedska glumica, pjevačica i režiser
1977 – Elsa Ebbesen, švedska glumica
2002 – Per Appelberg, švedski glumac
2002 – Kjell Larsson, švedski političar
2004 – Lennart Bernadotte, grof od Wisborga
Wikipedia
