Nezavisna država ili zarobljena u raljama tajkuna i korumpiranih političara?
Ishod glasanja na referendumu održanom 29. februara i 1. marta 1992. na kojem se većina birača operedijelila za izlazak iz Jugoslavije, odnosno za nezavisnu i suverenu državu označio je početak nove ere za državljane Bosne i Hercegovine.Put u nezavisnost bio je popločan ratom tokom kojeg se desio genocid, etnička čišćenja, zločini protiv čovječnosti, silovanja, masovni logori i masovne grobnice. Kako bi okončala taj rat međunarodna zajednica kreirala je Dejtonski mirovni sporazum, Ustav, ali i instituciju visokog predstavnika. Privremene institucije postale su trajne jer BiH nije uspjela ostvariti napredak za samostalno vođenje politike.
29 godina nakon završetka rata čini se da mir nikada nije u potpunosti uspostavljen, izostalo je trajno pomirenje, nema suočavanja s prošlošću, a hiljade građana je i dalje u statusu izbjeglice.
Bosna i Hercegovina danas, na jednom dijelu svoje teritorije – Federacije BiH, proslavlja Dan nezavisnosti. U drugom entitetu – Republici Srpskoj, danas je običan radni dan.
To je samo jedan od pokazatelja da potpunog pomirenja nema, da su mnoge retrogradne politike i dalje aktuelne i atraktivne, a da se odnos prema državi razlikuje u odnosu na to kojoj etničkoj grupi pripadate.
Nezavisnost Bosne i Hercegovine mnogi, najćešće u dnevno-političke svrhe, propituju i osporavaju.
Novinar Miljan Kovač govoreći za Buku kaže da se sam pojam “nezavisnosti” ovdje često tumači na jedan pogrešan, pa i u naprednijim društvima, prevaziđen način. Pitanje je šta je to uopšte nezavisnost države i u odnosu na koga se ta nezavisnost definiše?
“Bosna i Hercegovina je, i pored svih problema i usporavanja na putu evropskih i evroatlantskih integracija. Samim integracijama države prenose dio suvreniteta na zajednice u koje se uključuju. Tako da je i u tom smislu ta nezavisnost limitirana, ali ne vidim tu ništa problematično, ako će, a vjerujem da hoće te integracije doprinijeti boljem životu građana. Međutim, Bosni i Hercegovini nezavisnost niko s polja ne osporava, pa prema tome odluka ove države je kojim će putem ići, tako da je i opredjeljenje za evroatlanske integracije jedna od bitnijih odlika nezavisnosti jedne države”, kaže Kovač.
Novinarka Rubina Čengić na pitanje da koliko je BiH danas nezavisna daje zanimljiv i okrepljujući odgovor kojeg građani ili nisu svjesni ili ga ignorišu.
“BiH je najnezavisnija zemlja na svijetu – ne poštuje nikakve standarde, ne poštuje međunarodne presude, zahtjeve EU, procedure, autoritete…. Čak ne troši ni međunarodne kredite koje je dobila, nego plaća njihovo mirovanje. Ako to nije nezavisnosti ne znam šta je. No tu nezavisnost skupo plaća – drugi nas se plaše, ne žele nas u integracijama u kojima se nalaze, ne investirjau kod nas”, ironično odgovara Čengić.
“Šalu na stranu – nezavisnost neke zemlje znači da ima teritoriju, vlast, novac, granice i mi to sve zaista imamo, ali nemamo poštivanje ljudskih prava, odgovoran odnos prema javnom novcu i imamo političare koji više rade u interesu susjednih zemalja ili interesnih grupa nego građana u cjelini. Pri tom drže zarobljen izborni zakon i onemogućavaju građane da sami sebi izaberu vlast – mi sada na osnovu raznih izbornih malverzacija imamo vlast koju nam bira 17 ili 20 posto aktivnog biračkog tijela. Dakle BiH nije nezavisna, BiH je zarobljena država koju u zarobljeništvu drže tajkuni, neodgovorni političati, neodgovorno pravosuđe, još uvijek neostvareni politički interesi susjednih država…”, dodaje Čengić.
Bosna i Hercegovina jeste nezavisna država, uokvirena u sopstvenim granicama, međunarodno priznata u njima, članica brojnih relevantnih organizacija i institucija, pogledi su političke analitičarke Tanje Topić.
„I to je ono što joj daje karakter nezavisne države. Naravno, stvar je samo percepcije i omalovažavanja države od strane pojedinih političkih aktera, ali i uticaja iz susjedstva. Činjenicu da je BiH nezavisna država najbolje ilustrovati upravo kroz proces u kojem se država trenutno nalazi – na putu ka Evropskoj uniji, ma kakav on bio i uz čije mišiće se gura. Drugo je pitanje koliko su institucije države jake, samostalne, ali je činjenica da je riječ o nezavisnoj državi, koja nije samostalna i nalazi se pod starateljstvom“, kaže Topić.
Nezavisnost BiH najviše potkopavaju njeni građani i njihovi predstavnici
Bosna i Hercegovina nalazi se u centru susreta zapadnih, ruskih, turskih, kineskih i regionalnih interesa. Prvi i najbolji za građane Bosne i Hercegovine je evropski interes, čiji su temelji saradnja, ekonomija, sigurnost.
Na taj put ka najjačoj zajednici država na evropskom tlu, ali i na ostale unutrašnje odluke često utiču susjedne države. Upravljanjem političkim figurama unutar BiH višeslojno utiču i na nezavisnost BiH. Nezavisnost države često potkopavaju oni koji žive na njen račun.
“Upravo tu nezavisnost potkopavaju oni koji se načelno zalažu za ovakav put BiH dok konkretno sve rade da ga zaustave. Njima takav put ne odgovara, odgovara im samo država koja će zavisiti od njih samih i njima, a ne građanima omogućiti sve blagodeti života u BiH. Riječ je naravno o političarima na vlasti, koji strahuju od uspostavljanja države koja bi bila nezavisna u smislu da sprovodi zvoje zakone nezavisno od interesa raznih kriminalno-političkih centara moći, kojima oni koji njome vladaju i pripadaju”, smatra Kovač.
Na pitanje ko potkopava nezavisnost BiH novinarka Rubina Čengić kaže – mi svi zajedno.
“U nekim drugim zemljama hiljade ljudi izađe na ulicu jer ne žele zabranu abortusa, u kontejner bace ministra čijim ponašanjem nisu zadovoljni, a u BiH političari obećavaju zakone, boljitak, napredak i dan pred dan D kažu da nema ništa od toga, da nema dogovora, da moraju još nešto da… a u međuvremenu imenuju podobne, pare potroše na sporne tenedere, kupuju nove namještaje za svoje kabinete, zovu popove da im osveštaju kabinete, ali ne nabavljaju imunoterapije, nema prevoza za učenike iz udaljenih sela do škole, žene nam ubijaju kako ko stigne, svaka druga kuća ima nelegalno oružje, predsjednik suda i direktor državne obavještajne agencije su u pritvoru, sudi im se za sve moguće vrste zloupotreba… Dakle mi pristajemo da budemo zarobljeni”, mišljenja je Čengić.
Topić kaže kako možemo govori o unutrašnjim faktorima koji potkopavaju nezavisnost BiH, odnosno onima koji BiH ne priznaju kao državu, već neko privremeno stanje, državu u raspadanju i nestajanju.
“I to nije tajna, jer je taj narativ javan, on se nalazi u političkoj agendi vodeće političke partije iz Republike Srpske, posebno njenog lidera. Imamo vanjske faktore, koji bi je najradije vidjeli u drugačijoj konstelaciji, ali se drže političke korektnosti pa priznaju njezin teritorijalni integritet dok o suverenitetu uglavnom mudro ćute. Sve glasniji pobornici „fantastične ideje“ o srpskom svetu sasvim sigurno rade protiv ideje cjelovite i nezavisne Bosne i Hercegovine, baš kao i oni koji zaobilaze državne institucije u glavnom gradu BiH, a posjećuju prostore u kojima je dominantno stanovništvo njihove etničke pripadnosti. Sve su to poruke nepoštivanja i omalovažavanje države koje nam stižu iz susjedstva, uz istovremeno javno proklamovane poruke čiji sadržaj nikako ne odgovara političkim postupcima i ponašanju“, smatra Topić.
Visoki predstavnik, Zagreb, Beograd i nezavisnost
Vrhovni autoritet u Bosni i Hercegovini je visoki predstavnik kojem bonske ovlasti daju moć veću od većine preostalih monarha u svijetu. Njegove odluke su iznad zakona, parlamenata, ustava. To je potreba uspostavljena zarad normalizacije odnosa u BiH koji, očito, i dalje nisu na zadovoljavajućem nivou.
Sve navedeno nas s pravom navodi da se zapitamo da li je BiH i koliko nezavisna dok ima instituciju poput OHR-a, ali i uticaje Zagreba i Beograda.
„Rekla bih da BIH nije samostalna, da je i tri decenije nakon rata nikad ozvaničeni protektorat i država pod starateljstvom međunarodne zajednice. Pitanje nezavisnosti moramo posmatrati u nijansama i to u smislu uticaja na politička, društvena i ekonomska zbivanja. Ako ćemo govoriti o političkim odlukama, i njihovoj nezavisnosti, odnosno o tim uticajima, onda BiH nije nezavisna – jer se na unutrašnjem planu gleda šta će reći međunarodni zvaničnici, zvanični Beograd i Zagreb. Otuda ima i logike u svrstavanju Bosne i Hercegovine u hibridne režime, koji su kombinacija autoritarne prakse i demokratskih institucija. U tome najviše možemo zahvaliti licemjerstvu domaćih političkih aktera“, ocjenjuje Topić.
Kovač kaže da je apsurdna situacija u kojoj s jedne strane imamo visokog predstvanika kao tutora međunarodne zajednice i kao obilježje države koja nije potpuno nezavisna, a s druge strane političare koji bi voljeli da zavisimo malo od njih samih malo od neke druge strane sile – Rusije, Turske, Kine, Hrvatske…
“Naravno da bi svako ko želi dobro ovoj državi i njenim građanima, volio da je ona normalna država kojoj ne treba visoki predstvanik međunarodne zajednice. Međutim, činjenica je da bi njegovim odlaskom Bosna i Hercegovina, zapravo bila još manje nezavisna nego što je sada, jer bi se tada više slušali ti drugi centri moći. I sada se vraćamo na pitanje: šta zapravo nezavisnost države znači? Za mene je mnogo bitnije pitanje šta to znači za kvalitet života u ovoj državi ili koliko su sami građani nezavisni, jer imaju posao, jer ih niko ne ucjenjuje zbog tog posla, jer slobodno mogu da žive govore, misle, pišu…”, kaže Kovač.
Dodaje da takvu nezavisnost sada nemamo, ali da visoki predstavnik i međunarodna zajednica garantuju stabilnost.
“Zamislite situaciju da EU i SAD dignu ruke od nas, povuku visokog predstavnika, pa da umjesto njega, dobijemo tri nova visoka predstavnika: jednog u Moskvi ili Beogradu, drugog u Zagrebu, trećeg možda u Ankari… I ovako imamo prejak uticaj tih centara moći koji nikako ne doprinosti stabilnosti BiH. Istina je da se po pamet često trči i u Beograd i Zagreb, ali ipak mislim da to nije u tolikoj mjeri koliko se nekada pokušava predstaviti”, smatra Kovač.
Političari jednim okom gledaju u Zagreb ili Beograd ili Tursku, kaže novinarka Rubina Ćengić.
“Ovdje nažalost još uvijek traje rat, samo se vodi drugim sredstvima – političkim prijetnjama, ucjenama, manipulacijama… Ovdje je zarobljena demokratija, prava građana uzurpirana, interesi pojedinaca su važniji od javnih inetresa… toga”, zaključuje Čengić.
buka
