Drugi svjetski rat (1. rujna 1939. – 2. rujna 1945.) međunarodni je sukob koji je izbio 21 godinu nakon Prvog svjetskog rata. Vođen je na tri kontinenta i na svim svjetskim oceanima, a u njemu su sudjelovale gotovo sve države koje su tada postojale.
Uzroci
O uzrocima rata vodile su se i još uvijek se vode debate. Neki daju prednost Versajskom ugovoru kao jednom od uzroka, drugi spominju veliku depresiju koja je na neki način dovela u prvi plan militariste i nacionaliste. Još uvijek nisu raščišćene ni nedoumice o tačnom datumu početka rata. Rat u Evropi počeo je 1. septembra 1939. godine njemačkim napadom na Poljsku, ali u Aziji je počeo japanskom invazijom Kine već 7. jula 1937. godine (početak drugog kinesko-japanskog rata), ili još ranije 1931. godine, napadom Japana na Mandžuriju. Ekstremna mišljenja su i ta da su Prvi i Drugi svjetski rat ustvari jedan sukob, razdvojen samo prekidom vatre.
Borbe su se vodile na Atlantiku, u istočnoj i zapadnoj Evropi, Sredozemlju, sjevernoj Africi, Bliskom istoku, zatim na Pacifiku, u jugoistočnoj Aziji i Kini. U Evropi rat je završio predajom Njemačke 8. maja 1945. godine, ali je nastavljen u Aziji do predaje Japana 2. septembra 1945. godine. 57 miliona ljudi je umrlo kao posljedica rata, uključujući genocid koji se desio (poznat pod imenom Holokaust). Kao posljedica “totalnog rata” dobilo se masovno bombardovanje civilnih ciljeva. Nuklearno oružje, mlazni avioni i radar su samo neka od mnogobrojnih otkrića kojima je rat rezultirao.
Postratna Evropa podijeljena je na sfere zapadnog i sovjetskog uticaja. Bila je obnavljana pod Maršalovim planom, a istočnoevropske države su kasnije postale sovjetski sateliti. Zapadna Evropa osnovala je NATO pakt, a istočna Evropa Varšavski pakt – alijanse koje su bile suprotstavljene jedna drugoj u hladnom ratu. U Aziji okupacija Japana od strane Sjedinjenih Država imala je za posljedicu njegovo okretanje zapadu, a Kina je bila podijeljena ratom između komunista i nacionalista.
Učesnici
Zaraćene države Drugog svjetskog rata su se priklanjale jednom od dva bloka: Silama osovine ili Saveznicima. Jedan broj manjih država učestvovao je u ratu, manje ili više volonterski, na strani onih sila koje su imale veći uticaj na njih.
Sile osovine činile su prvenstveno Treći Reich, Italija i Japan, koje su podijelile Zemlju na tri interesne zone uticaja u Trojnom paktu potpisanom 1940. godine, gdje su obećali pomoć jedni drugima u slučaju rata protiv drugih zemalja. Ovaj pakt zamijenio je njemačko-japanski pakt protiv Kominterne iz 1936. godine, kojem se Italija bila pridružila 1937. godine. Jedan broj manjih zemalja pridružio se Trojnom paktu, ali ove zemlje nisu imale neki odlučujući uticaj na tok rata niti su doprinijele snabdijevanju Sila osovine nekim značajnijim brojem trupa niti značajnijim materijalnim sredstvima.
S druge strane savezničke snage, Veliku trojku, činile su Velika Britanija od septembra 1939. godine, Sovjetski savez od juna 1941. godine i Sjedinjene Države od decembra 1941. godine. Kina se borila s Japanom još od 1937. godine. Zatim Francuska, nezavisni dominioni britanskog Komonvelta, Poljska, Holandija, Belgija, Norveška i Danska su se također borili na savezničkoj strani.
Zemlje koje su pokušavale biti neutralne često su bile predmet sumnje zaraćenih strana, i često je, od strane najuticajnijih sila u njihovom susjedstvu, vršen pritisak na njih da daju doprinos i pomognu im. Neutralne zemlje su također bile leglo špijuna i poprište špijunskih dešavanja.
Sukob
Napadom Njemačke na Poljsku 1. 9. 1939. počeo je drugi svjetski rat. Prije napada na Poljsku sklopljen je sporazum između Njemačke i SSSR-a kojeg su potpisali njemački ministar vanjskih poslova Joachim von Ribbentrop i Josif Staljin. Prema ovom sporazumu Poljska je podijeljena između Sovjetskog Saveza i Njemačke, te su povučene granice između interesnih sfera ovih država u Evropi. Nakon Blitzkriega kroz Poljsku Hitler se okreće prema zapadu. Nakon nekoliko mjeseci tzv. Sitzkriega (sjedeći rat – zbog minimalnog broja akcija na zapadnom frontu tokom prvih mjeseci rata) napadom na zemlje Beneluxa i prolaskom kroz Ardensko gorje kako bi izbjegao utvrđenu odbrambenu liniju na Francusko-Njemačkoj granici (Mažinoova linija – Maginot) Hitler relativno lako uspjeva pokoriti Francusku. U Francuskoj je zatim uspostavljen režim generala Petaina koji je surađivao sa Njemačkom. Ovo je bila prva velika sila koja je pala pred Njemačkim napadom. Slijedeća je na redu bila Norveška koja je napadnuta kako bi Njemačka uspjela zatvoriti prilaz u Baltičko more.
Nakon što je imao čitavu Evropu pod kontrolom Hitler je namjeravao napasti Sovjetski savez, ali je njegove planove poremetio vojni puč koji se desio u Jugoslaviji. Naime grupa prozapadnjački orjentisanih Jugoslovenskih generala je svrgnula vladu Cvetković-Maček koja je potpisala pristup Trojnom paktu. Iako su nakon puča objavili kako ne odustaju od potpisanog pakta, Hitler je odlučio da prije napada na SSSR napadne i podijeli Jugoslaviju te pomogne Italiji da savlada Grčku.
Hitler se, zatim odlučio na tajni plan “Barbarosa”, želio je napasti Staljina, i zauzeo se za mišljenje da Englezi neće biti u stanju da poduzmu nikakav ozbiljniji napad, on se čak zanosio mišljenjem da će pridobiti podršku zapadnih zemalja, na što one naravno nisu pristale, uvidjevši kolika opasnost prijeti od fašizma, stale su na stranu Staljina, koji nije imao pojma o svemu tome. Američki agenti u Tokiju otkrivaju za Barbarosu, i šalju upozorenje Staljinu, koji u to nije povjerovao, jer se zanosio mišljenjem da ga saveznik neće napasti.
U jesen 1940. godine Njemačka, Italija i Japan u Berlinu zaključile su trojni savez. Njime su se obavezale da će jedna drugoj pomoći u slučaju ako ih napadne neka država koja još nije bila u ratu. Savez se zvao savez Sila Osovine. Budući da su se izvan ratnih sukoba nalazile samo SAD, jasno je da je pakt bio usmjeren protiv njih.
Munjeviti rat je novi oblik ratovanja u kojem napadač zbog tehničke nadmoći i iznenađenja neprijatelju nanosi velike štete i zauzima njegovu teritoriju. Već u prvim danima ofanzive Nijemci su prodrli kroz sve frontove. Iznenađena i nepripremljena crvena armija pretrpjela je teške gubitke, a Nijemci su prodrli skroz do Moskve, gdje su pretrpjeli prvi veliki poraz u ratu.
Vlada SAD-a zahtijevala od Japana da se povuče sa zauzetog kineskog teritorija i iz Indokine. Odmah zatim SAD su uvele vojnu obavezu i sklopile sporazum sa Velikom Britanijom radi zaštite svojih političkih i ekonomskih interesa. Odgovor Japana na to je bio napad na Američku pomorsku bazu Pearl Harbour (Perl Harbur) 7.12. 1941. godine na Havajskim ostrvima. Odmah dan nakon toga SAD objavljuje rat Japanu, Njemačka i Italija SAD-u, a Japan Velikoj Britaniji.
